Πέμπτη 22 Μαρτίου 2012

Ἐνθάδε κεῖται θανὼν Διόνυσος ἐκ Σεμέλης.


Τα κομμάτια του μικρού υιού του Διός του Ζαγρεα, κατά μία εκδοχή, μετά τον ΔΙΑ-σπαραγμό από τους Τιτάνες μαζεύονται και θάβονται κάτω από τον τρίποδα των Δελφών.

Etymologicum Magnum, Etymologicum magnum
Kallierges page 255, line 17

<Δελφοί>: (Κα <δελφς νρ>, τ θνικόν·) ο
Πύθιοι, δελφοί τινες ντες, κατ φαίρεσιν το α.
τι τ Διονύσου μέλη σπαράξαντες ο Τιτνες τ
πόλλωνι παρέθεντο μβαλόντες λέβητι· δ παρ
τ
τρίποδι πέθετο παρ τ δελφ.
 <Δελφίνιος>: πόλλων.

Παρακάτω δίδονται τα κείμενα που αναφέρουν ότι KAI o Διόνυσος, κι όχι μονο ο πρώτος Διόνυσος ο Ζαγρεύς, αλλά και ο «δεύτερος» Διόνυσος ο της Σεμέλης – έχει ταφεί σε βάθρο στους Δελφούς.

Philochorus Hist., Fragmenta
Volume-Jacoby
ʹ-F 3b,328,F, fragment 7b, line 9
1 Bonn.): Διονύσου πράξεις κα τ περ νδούς, Λυκοργόν τε κα -
κταίωνα κα Πενθέα, πως τε Περσε συστς ες μάχην ναιρεται, ς φησι
Δείναρχος ποιητής, οχ ήτωρ. τι δ βουλομένωι πάρεστιν δεν ατο
τν ταφν ν Δελφος παρ τν πόλλωνα τν χρυσον, νθα κα τ πλον
νάκειται Αγούστου Καίσαρος κα Νέρωνος κιθάρα. βάθρον δέ τι νομίζεται τος
γνοοσιν Διονύσου τάφος. στρατηγς δ δοκε γενέσθαι, κα οτω γράφεται
θηλύμορφος διά τε λλας ασχρς ατίας κα δι τ μιξόθηλυν στρατν πλίζειν·
<πλιζε γρ σν τος ρρεσι τς θηλείας, ς φησιν Φιλόχορος
ν δευτέρωι.>
         MALAL. Chron. II p. 44, 21 Bonn: κα γνος τοτο
Διόνυσος τι πλίσατο κατ' ατο, φυγε τν Λυκοργον· κα ες Δελφος
πελθν κε τελευτι· κα τέθη τ λείψανον το ατο Διονύσου κε ν σο-
ρι· κα τ πλα δ ατο ατς κε ες τ ερν κρέμασε, καθς Δείναρχος
σοφώτατος συνεγράψατο περ το ατο Διονύσου. σαύτως δ κα σο-
φώτατος Φιλόχορος τ ατ συνεγράψατο, ν ι κθέσει επε περ το ατο
Διονύσου <«στιν δεν τν ταφν ατο ν Δελφος παρ τν
πόλλωνα τν χρυσον· βάθρον δέ τι εναι πονοεται σορός,
ν ι γράφεται· ‘νθάδε κεται θανν Διόνυσος κ Σεμέλης’».>
μοίως δ κα σοφώτατος Κεφαλίων (93 F 4) τ ατ ν τι δίωι συγγράμ-
ματι ξέθετο.

Cephalion Hist., Rhet., Fragmenta
Fragment 5, line 17

Κα γνος τοτο Διόνυσος, τι πλίσατο κατ'
ατο, φυγε τν Λυκοργον· κα ες Δελφος πελθν
κε τελευτ. Κα τέθη τ λείψανον το ατο Διονύ-
σου κε ν σορ κα τ πλα δ ατο ατς κε τ
ερν κρέμασε, καθς Δείναρχος σοφώτατος συνεγρά-
ψατο περ το ατο Διονύσου. σαύτως δ κα σο-
φώτατος Φιλόχορος τ ατ συνεγράψατο, ν
κθέσει επε περ το ατο Διονύσου· «στιν δεν
τν ταφν ατο ν Δελφος παρ τν πόλλωνα τν
χρυσον. Βάθρον δέ τι εναι πονοεται σορς, ν
γράφεται· νθάδε κεται θανν Διόνυσος κ Σεμέ-
λης.» μοίως δ κα σοφώτατος Κεφαλίων τ ατ
ν τ δί συγγράμματι ξέθετο.

Όμως ο Απόλλων λατρεύετε και φέρει την ονομασία του Δελφίνιου και  μαζί του και η Αρτεμιδα λατρεύετε όχι μόνο ως Δικτύννα αλλα και ως  Αρτεμιδα Δελφινία  στο Δελφίνιο - τ π Δελφινί δρσθαι μν π Αγέως λέγεται πόλλωνι Δελφινί κα ρτέμιδι Δελφινί, κρίθη δ ν ατ πρτος Θησες φοσιούμενος τ γος τν π' ατο νρημένων λστν κα τν Παλλαντιδν –( Julius Pollux Gramm., Onomasticon Book 8, section 119, line 5)



Δικτύννα, η θεά του κυνηγιού και των δικτυών ( κυνηγετικών και θαλάσσιων, βλέπε και βρόγχος, γρίπος πλέγμα, παγίδα κλπ ) και τους τιμούν σε κοινά ιερά.
 Pausanias Perieg., Graeciae descriptio Book 2, chapter 30, section 4, line 1

                    πίκλησις δέ ο παρά τε Αγινήταις
στν φαία κα Δίκτυννα ν Κρήτ.

Julius Pollux Gramm., Onomasticon
Book 5, section 13, line 9

                                                      δ θες γρο-
τέρα κα κυνηγέτις κα φιλόθηρος, κα ρεία π τν ρν, κα
δαία π τς δης, κα Δίκτυννα π τν δικτύων, κα κηβόλος
π το κς τ θηρία βάλλειν.

Scholia In Aristophanem, Scholia in vespas (scholia vetera, recentiora Tricliniana et Aldina)
Argumentum-dramatis personae-scholion sch vesp, verse 368c, line 1

                                                                     VAld
Tr παρ τ δίκτυον παιξεν, τι κα ρτεμις Δίκτυννα νομάζεται
δι τ γρευτικ εναι κα δικτύοις χρσθαι πρς τν γραν τν ζων.

Είναι κι εκείνη μια έκφραση της Μεγάλης Μητέρας  θεάς, η Αγροτέρα και η κυνηγέτις, η Ορεία, η θεά της Ιδης,  η Ιδαία,  η Μεγάλη Θηλυκή Αγρεύς ως  θεά της Θηρας και των δικτύων που συλλαμβάνει τα δελφίνια/οφεις/ελάφια κλπ. Μήπως είναι η ίδια και η Δίκτυννα αλλά και  η Δελφίνη που φέρει ως κόρη/κούρη τις ιδιότητες της Μεγάλης Μητέρας  Θεάς Πυθούς αλλά συγχρόνως και τις ιδιότητες της Σελήνης ως Πανσέληνος.

Lucius Annaeus Cornutus Phil., De natura deorum
Page 71, line 8

                                δ' <ρτεμις>
φωσφόρος μν πωνομάσθη δι τ κα ατ σέλας
βάλλειν κα φωτίζειν ποσς τ περιέχον, πόταν μά-
λιστα πανσέληνος , δίκτυννα δ' π το βάλλειν
τς κτνας – δίκειν γρ τ βάλλειν – π το
διικνεσθαι τν δύναμιν ατς ες πάντα τ π γς
ς διικτύννης ατς οσης.

Όλοι οι θεοί και οι θεές της θήρας που κυνηγούν είναι συγχρόνως και Σεληνοθεοί/εες.


Ο Απόλλων λατρεύεται και μοιράζετε το ιερό και το χρηστήριο των Δελφών με τον Διόνυσο. Τους χειμερινούς μήνες λατρεύεται ο Διόνυσος ως ο θεός ο Χθόνιος κλπ. Οπωσδήποτε η λειτουργία του ιερού ήταν αφιερωμένη τούς τεσσάρες μήνες του χειμώνος στον Διόνυσον και τό υπόλοιπον του έτους εις τόν Απόλλωνα -χωρίς να γνωρίζωμεν από ποίας εποχής εγένετο αυτός ό καταμερισμός, διότι ό Πλούταρχος, πού μάς πληροφορεί περί αυτού, γνωρίζει μεν καλώς τά των Δελφών, είναι όμως πηγή μεταγενέστερα. Ή εναλλαγή διθυράμβου και παιάνος αντιστοιχεί εις τήν διαίρεσιν αυτήν του λειτουργικού έτους. Και εκ της επιγραφικής γνωρίζουμε ακόμη τό κείμενον ενός διονυσιακού παιάνος.


(Καλυκόσχημος κρατήρας, 400 π.Χ., ύψος 49,5 εκ. διάμετρος 52 Αγ. Πετρούπολη, Ερμιτάζ  Στην α' πλευρά του αγγείου εικονίζεται ο Πάρις να κάθεται, φορώντας ανατολίτικο ένδυμα. Αριστερά του στέκεται ο Ερμής, κρατώντας το κηρύκειο και στα δεξιά του η Αθηνά με μια μεγάλη ασπίδα. Πίσω από τον Ερμή κάθεται η Ήρα και πίσω της η Ήβη. Πίσω από την Αθηνά κάθεται η Αφροδίτη με τον Έρωτα στα πόδια της. Πάνω από τον Πάρη εικονίζεται η Έρις να συζητάει με τη Θέτιδα.
Στη β' πλευρά εικονίζεται ο Απόλλων και ο Διόνυσος και μπροστά τους ο ομφαλός. Ο Διόνυσος κρατάει θύρσο ενώ ο Απόλλωνας κλαδί δάφνης. Αριστερά του ομφαλού μια Μαινάδα τοποθετεί ένα μαξιλάρι σ' ένα θρόνο, ενώ στα δεξιά ένας Σάτυρος παίζει αυλό. Ανάμεσα στους δυο θεούς βρίσκεται ένας φοίνικας. Πίσω από τον Απόλλωνα μια Μαινάδα παίζει τύμπανο κι ένας Σάτυρος με θύρσο. Πίσω από το Διόνυσο μια άλλο ένα ζευγάρι Μαινάδας και Σάτυρου.)


Η ειρηνική συνύπαρξις τών δύο θεών ειχε εμπνεύσει τούς καλλιτέχνες. Αγγείον του Μουσείου του Ermitage εικονίζει τόν Απόλλωνα και τόν Διόνυσον να ανταλλάσσουν χειραψίαν δίπλα σ΄ ένα φοίνικα, ο Διόνυσος κρατεί τόν θύρσον ο Απόλλων τη δάφνην Σάτυροι και Μαινάδες περιβάλ­λουν τούς θεούς και τόν Ομφαλό. Αραγε ο Διόνυσος ετοιμά­ζεται να αναχώρησει και αποχαιρετά τόν Απόλλωνα;
Γνωρίζομεν ακόμη ότι  επί του αετώματος του ναου τών Δελ­φών απεικονίζετε ο  Απόλλων μέ τις Μούσες και ό Διόνυσος μέ τις Θυιάδες. Ό Παυσανίας βεβαίως,  στόν όποιον οφείλομεν τήν πληροφορίαν αυτήν,  περιγράφει τόν ναόν του 4ου αί. π.Χ.  Τήν ιδίαν εποχή εδείχναν (κατά μαρτυρίαν του χρονικο­γράφου Φιλοχώρου) στό εσωτερικό του ναού τόν τάφον τοΰ Διονύσου παραπλεύρως του χρυσού αγάλματος του Απόλλωνος, με την επιγραφήν: «Ένθάδε κείται ό θανών Διόνυσος, υιός της Σεμέλης». 

Joannes Malalas Chronogr., Chronographia
Page 45, line 9

Φιλόχορος τ ατ συνεγράψατο, ν
κθέσει επε περ το ατο Διονύσου, στιν δεν τν ταφν α-
το ν Δελφος παρ τν πόλλωνα τν χρυσον. βάθρον δέ τι
εναι πονοεται σορός, ν γράφεται, νθάδε κεται θανν
Διόνυσος κ Σεμέλης. μοίως δ κα σοφώτατος Κεφαλίων τ
ατ ν τ δί συγγράμματι ξέθετο.

Μπορείτε να δείτε και τα αρχικά κείμενα

Εις ώρισμένην έποχήν του έτους, τήν στιγμήν πού οι Θυιάδες «ξυπνούσαν τό παιδί στήν κούνια», τόν Λικνίτην, προσεφέρετο θυσία" ανά εννέα έτη γιορταζαν  επισήμως «τήν άνάβασιν», δηλ. τήν ανάσταση ίσως της Σεμέλης και την μετάβασην της στους ουρανούς.

Plutarchus Biogr., Phil., De Iside et Osiride (351c-384c)
Stephanus page 365, section A, line 6

                                | Αγύπτιοί τε γρ σίριδος
πολλαχο θήκας, σπερ ερηται (358a 359a), δεικνύου-
σι, κα Δελφο τ το Διονύσου λείψανα παρ' ατος
παρ τ χρηστήριον ποκεσθαι νομίζουσι, κα θύουσιν
ο σιοι θυσίαν πόρρητον ν τ ερ το πόλλωνος,
ταν α Θυιάδες γείρωσι τν Λικνίτην.

Socrates Hist., Fragmenta
Fragment 5, line 22

                                         Αγύπτιοί τε γρ
σίριδος πολλαχο θήκας, σπερ ερηται, δεικνύουσι,
κα Δελφο τ το Διονύσου λείψανα παρ' ατος παρ
τ χρηστήριον ποκεσθαι νομίζουσι· κα θύουσιν ο
σιοι θυσίαν πόρρητον ν τ ερ το πόλλωνος,
ταν α θυιάδες γείρωσι τν Λικνίτην.

Τα δεδομένα αυτά δεν συμφωνούν απολύτως με­ταξύ των, άλλ’ οπωσδήποτε υποδηλώνουν ότι ό Διόνυσος τών Δελφών, υιός της Σεμέλης, ήταν ό Διόνυσος του μύθου των Θηβών.
Παραμένουν σκοτεινες οι συνθήκες υπό τις οποίες έγένετο ή προσέγγισις Απόλλωνος και Διονύσου και η εγκατάστασις του δευτέρου στους Δελφούς.

Μερικοί πιστεύουν ότι  ό Διόνυσος προηγήθη του Απόλλωνος και είχε προ αυτού το μονοπώλιον του μαντείου. Τό κύριον δέ επιχείρη­μα του είναι ότι ή Πυθία έπεφτεν σε κατάσταση μανίας. Πράγματι, κατά τήν κοινήν αντίληψη, τά πρόσωπα που βρίσκονται στήν κατάστασιν αυτή θεωρούνται ότι έχουν προφητικές δυνάμεις. Ό Πλάτων υπογραμμίζει ότι ή ένθεος μ α­ν ί α είναι ενα είδος μανίας και  είναι η αιτία που προσφέρει μεγιστα αγαθά εις τους ανθρώπους  αλλα και η μητέρα των μέγιστων αγαθών.

Hermias Phil., In Platonis Phaedrum scholia
Page 204, line 16

  <Θεία> δ <μανία> ς πρς τς λλας μανίας επε, μαντικν, τελεστικν, ποιητικήν.

Hermias Phil., In Platonis Phaedrum scholia
Page 84, line 9

                                                                              Δι δε
δεξαι τι πρς τ γαθ κα μεζον γαθόν στι το σωφρονεν· τοτο
δ κα ποιήσει, κα δείξει τι κρείττων το σωφρονεν μανία τν με-
γίστων γαθν ατία στ τος νθρώποις, κα οχ πλς μέγιστον γαθόν
στιν μανία, λλ' ατία κα μήτηρ τν μεγίστων γαθν στι.


Hermias Phil., In Platonis Phaedrum scholia
Page 4, line 27

Κα πρτον μν καθολικώτατον κα ληθέστατον
λόγον επν τι <«περ παντς, πα, μία ρχ> εδέναι περ ο
λόγος, < παντς μαρτάνειν νάγκη»> τουτέστιν εδέναι τν οσίαν
περ ο λόγος, τ δ δοκον σχυρότατον εναι πιχείρημα ν τ προτέρ
λόγ το Λυσίου, τ τι < μν μαίνεται δ σωφρονε>, δείκνυσιν
τι μανία οχ πλον στιν, λλ' στι τις κα <θεία> μανία, κα διελν
ατν τν μανίαν ες τέσσαρα μέρη, μαντικν, τελεστικν, ποιητικν,
ρωτικν, <φόρους> κάστ δίδωσι θεος πόλλωνα, Διόνυσον, Μούσας,
ρωτα, καταλέγων πόσα γαθ κ τούτων δίδοται, τς μαντικς τε κα
τελεστικς κα ποιητικς ... δι κα τ <τ> παρεμβεβλσθαι· <μανικν> γρ
λεγομένην τ πρτον, <μαντικν> στερον προσηγόρευσαν. Κα τατα  
μν πρς τ μ φαλον εναι τ τς μανίας νομα. Ετα μέλλων λέγειν
πόσα <γαθ> κ το ρωτος μν πιπέμπεται, πρτον ρίζεται τν
ρωτα, να εδείημεν κατ ποίου σημαινομένου τατα λέγει, ς κα ν τ
προτέρ λόγ πεποίηκε. Κα πειδ μαίνεται ρν, ρίζεται τν ρωτα
θείαν μανίαν εναι κατ νάμνησιν το ατοκάλλους

<Ammonius> Gramm., De adfinium vocabulorum differentia (= Περ μοίων κα διαφόρων λέξεων) (fort. epitome operis sub aucto
Lexical entry 313, line 1

Κατ Κτησιφντος, κα τν περ τος θεος ερουργόν, ς
ρόδοτος (passim).
 <μανία> μέν στιν κστασις λογισμο, <λύσσα> δ' πι-
τεταμένη μανία, <οστρος> δ μανιώδης πιθυμία.
 
 Έάν λοιπόν υποτεθει ότι οί "Ελληνες έγνώρισαν τάς έκστατικάς τελετάς άπό τόν Διόνυσον ό όποιος ήλθεν έκ Θράκης,  είναι φυσικόν νά θεωρήται ότι ή Πυθία έφθασε εις τούς Δελφούς μέ τόν Διόνυσον και ότι ό Απόλλων τήν παρέλαβεν έκ του προκατόχου του ενθρονισμένη ήδη στο μαντείο.
Αλλοι ερευνητές θεω­ρούν ότι ό Απόλλων εδανείσθει από τό διονυσιακό κίνημα ένα νέον τρόπον μαντικής, όταν τό κίνημα αυτό διεδόθη εις τήν Ελ­λάδα.  Πυθία θά ειχεν κατά κάποιον τρόπον αποσπασθεί άπό τόν όμιλον τών μαινόμενων γυναικών, οι  οποίες ακολούθουσαν τόν Διόνυσον, και θά εισήλθαν στήν υπηρεσία του μαντείου. Ο Απόλλων δέν ειχεν λάβει τήν Πυ-θίαν και τήν ένθεον μαντικήν μόνον άπό τόν Διόνυσον, αλλά ή θρησκεία τών Δελφών, αποσκοπούσε κατ' εξοχήν στόν καθαρμόν, απλώς θά είχε δανεισθεί κάποιο στοιχείο από τόν διο­νυσιακό καθαρμό. Απο τήν άποψιν αυτήν οί Δελφοί υπήρξαν ό κύριος συντελεστής του εξελληνισμού της διονυσιακής θρησκείας μετά τήν εισοδόν της στό ελληνικόν περιβάλλον.
Έν μέσω όλων αυτών των υποθέσεων εκείνο τό όποιον θά ειχε μεγάλην σημασίαν είναι νά αίτιολιογήσομε πλήρως τήν ιδρυση και το παρελθόν του ιερού αυτού, το όποιο σε μία στι­γμή της μακράς και πολύπλοκου ιστορίας του κατέστη εστία της απολλώνιας θρησκείας.


Οί αρχαίοι συμφωνούν ότι ή ελευσις του Απόλλωνος είναι μεταγενέστερα της Ιδρύσεως του μαντείου. Προ του Απόλλωνος συνεβουλεύοντο την Γαίαν, την Θέμιδα, τον/την Πύθω-να, άρα ζητούσαν μαντείες από χθόνια πνεύματα, όπως και στα μαντεία της γειτονικής Βοιωτίας. Μαντείο αυτού του  είδους είναι φυσικό νά εχει προφήτη/χρησμοδότη, διότι η Γαία έχει προφητική δύναμη, αφού περιέχει τις ψυχές. Η επαφή με τα πνεύματα των θανόντων, ή μέ τό μυθολογικόν πρόσωπον πού τα περιέχει, είναι συνήθης τρόπος για νά ζητήση κανείς χρη­σμούς,  η επαφή αυτή επιτυγχάνεται είτε με όνειρα (όπως είς τό άντρον του Τροφωνίου), είτε μέ δαιμονοπληξία. Ό χθόνιος χαρακτήρ του δελφικού μαντείου κατά τήν προϊστορική περίοδο δεν είναι αντίθετος προς τήν είκασία ότι ή Πυθία ήταν προγε­νεστέρα του Απόλλωνος εις Πυθώ, όπως ονομάζεται τό μαντείον από τήν όφιν Πύθω-να, η οποία ήταν θηλυκού γένους, καθώς το εχω ήδη αναφέρει σε προηγούμενα κείμενα.

Συνεχίζετε

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου