Πέμπτη 23 Φεβρουαρίου 2012

Ζαγρεῦ τε θεῶν πανυπέρτατε πάντων


O Πρώτος Διόνυσος θεωρείται ότι είναι γέννημα του Διός και της Δήμητρας-Κόρης- Φθερσεφόνη-  που είναι και μια ακόμη ονομασία της Περσεφόνης-  Προκύπτει από το φθείρειν = χαλώ, αφανίζω, καταστρέφω, λιώνω, διακορεύω κλπ και φονεύω = σκοτώνω, θανατώνω, δολοφονώ.
Φθερσέφασσα ή Φερσεφαττα ή  Φερσέφασσα  είναι  μερικές  ακόμη ονομασίες της Περσεφόνης και δηλώνει  ως Φερέπαφα και τον/την Επαφ-ο/ήν με τον/την Θεό.

Eustathius Philol., Scr. Eccl., Commentarii ad Homeri Iliadem
Volume 2, page 762, line 4

                                                                     ς γρ παρ
τ φθείρειν κα φονεύειν Φθερσεφόνη κα εφωνώτερον Φερσεφόνη κα τι
μμελέστερον Περσεφόνη, οτω παρ τ ατ φθείρειν κα τ φάζειν, στι
φονεύειν, Φθερσέφασσα κατ τ κάλλιον Φερσέφασσα κα τι λειότερον
Περσέφασσα].


Porphyrius Phil., De abstinentia
Book 4, section 16, line 34
τν μν ρτεμιν λύκαιναν, τν δ λιον σαρον, λέοντα, δράκοντα,
έρακα, τν δ' κάτην ππον, ταρον, λέαιναν, κύνα.
τς δ Φερρεφάττης παρ τ φέρβειν τν φάτταν  (φέρβω = βόσκω, τρέφω, φυλάσσω, σώζω και διατηρώ την φάσσαν = το μέγαλο αγριοπερίστερο)
φασν ο πολλο τονομα τν θεολόγων· ερν γρ
ατς φάττα. δι κα α τς Μαίας έρειαι ταύτην
ατ νατιθέασι. Μαα δ ατ τ Φερσεφόν ς  
ν μαα κα τροφς οσα· χθονία γρ θες κα
Δημήτηρ ατή.

Περισσότερα σε προηγούμενο κείμενο Περιστερ ρειος 

Εδώ έχω μεταφέρει κάποιες από τις βασικές αναφορές που ήδη εχουν αναφερθεί περί Περσεφόνης/Φερρεφάτης/Φερέπαφα κλπ

Plato Phil., Cratylus
Stephanus page 404, section d, line 8

                    Φερέπαφα” ον δι τν σοφίαν κα τν
<
παφν> το <φερομένου> θες ν ρθς καλοτο,
τοιοτόν τι – δι' περ κα σύνεστιν ατ ιδης σοφς
ν, διότι τοιαύτη στίν – νν δ ατς κκλίνουσι τ νομα
εστομίαν περ πλείονος ποιούμενοι τς ληθείας, στε
Φερρέφατταν” ατν καλεν.



Tatianus Apol., Oratio ad Graecos
Chapter 10, section 1, line 3
μεταμορφονται δ παρ' μν κα ο θεοί. δένδρον έα γίνεται,  
δράκων δ Ζες δι τν Φερσέφασσαν.

Σε Δράκοντας μεταμορφώνεται ο Ζεύς για την Περσεφόνη

Περνώντας και σε μερικές ακόμα παρατηρήσεις και αναφορές που ήδη εχουν προηγηθεί σε προηγούμενα κείμενα μου.

Δίκερος η Περσεφόνη που χαρακτηρίζετε Kερόεσσα - με κέρατα  – καθώς είναι σεληνιακές θεότητες, όπως και ο Κερασφόρος, Κερατίας, Κερατοφυής, δεν είναι παρά επίθετο του Διονύσου
Όμοια όπως  στον Άδωνη δίδετε το επίθετο του Ευ-βουλέα δίδεται και στον Διόνυσο καθώς και στην μητέρα Δήμητρα αλλά και την Κόρη Περσεφόνη

Ο ύμνος όμως μας δίνει μερικά ακόμα αξιοπερίεργα στοιχεία. Κούρο και Κόρη τον ονομάζει τον Άδωνη. Διπλή ιδιότητα Αγοριού και Κοριτσιού (αρσενικής και θηλυκής φύσης, δηλ. δί-φυλλο ή  ερμαφρόδιτο (Ερμής + Αφροδίτη)  ή ανδρόγυνο.
Όμως από την Θεογονία του Ησιόδου, όπως και σε κείμενα του Τατιανού ο Α(ι)δωνεύς αρπάζει την Περσεφόνη την Λευκωλενο, από την μητέρα της. !!!

Hesiodus Epic., Theogonia
Line 913

.. τέκε Περσεφόνην λευκώλενον, ν ιδωνες
ρπασεν ς παρ μητρός, δωκε δ μητίετα Ζεύς.

Tatianus Apol., Oratio ad Graecos
Chapter 8, section 4, line 3

μαρτυρήσει μοι νν λευσς κα δράκων μυστικς κα ρφες
<θύρας δ' πίθεσθε βεβήλοις> λέγων. ϊδωνες ρπάζει τν
Κόρην, κα
α πράξεις ατο γεγόνασι μυστήρια· κλαίει Δη-
μήτηρ τν θυγατέρα, καί τινες πατνται δι τος θηναίους.


Η Νύσσα ήταν πόλη της Αιγύπτου αλλά επίσης τοποθετείται και σε άλλα μέρη όπως στην Σικελία.

 Κατά τον ομηρικό ύμνο, στη Νύσσα ήταν που ο Πλουτωνας άρπαξε την Περσεφόνη.

Ο Άδωνης είναι μια άλλη μορφή του ονόματος του ΑΔΗ – ΑϊΔΗ- Α(ι)δωνεύς – Αηδονέα ή Αιδωνέα.

Aelius Herodianus et Pseudo-Herodianus Gramm., Rhet., Partitiones (= πιμερισμοί) [Sp.?] (e codd. Paris. 2543 + 2570)
Page 184, line 16

Τ δ μ παρ τ ε, δι το ἰῶτα γράφονται· οον·
ΐδιος· ΐδηλος, φανής· ϊδωνες, ιδης· ΐδης

Philoxenus Gramm., Fragmenta
Fragment 418*, line 4

<
Ἀϊδνός>· εδω, τ βλέπω φαίνω, ηματικν  
νομα δνς κα μετ το στερητικο α ϊδνός, ς στίλβω στιλπνός·
ξ ο κα ϊδωνεύς, ιδης, ες ν οκ στιν δεν

 Όμοια με το παραπάνω είμενο ο Άδης/Αιδης/Αιδωνεύς είναι κάποιος που δεν μπορείς να δεις, αθέατος, άφαντος, εξαφανισμένος, α-όρατος, κρυφός.
 Ιδιότητες που αποδίδονται και στον Άδωνη που εξαφανίζεται και χάνεται
Eustathius Philol., Scr. Eccl., Commentarii ad Homeri Iliadem
Volume 1, page 27, line 4
                                                                                   δι
κα ΐδης λέγεται ατς κα ϊδωνεύς· ς δέ τινές φασι κα δης κατ
συναίρεσιν το ΐδης.

Όπως προκύπτει από συναίρεσιν  από το Αϊδης το Άδης όμοια από το Αϊδωνεύς μπορούμε να φτάσουμε στο Αδωνεύς – Αδων  

Hesychius Lexicogr., Lexicon (Α – Ο)
Alphabetic letter alpha, entry 1802, line 1

*<ϊδωνέος>· το δου A(b)
<ϊδωνεύς θεός.
*<ϊδωνέος>· το δου A(b)
<ϊδωνεύς>· θεός. κα τόπος (Υ 61)
*<ϊδωνϊ>· τ δ (Ε 190) Ab
*<ϊδώνια>· θανάσιμα gA

Hesychius Lexicogr., Lexicon (Α – Ο)
Alphabetic letter kappa, entry 531, line 1

<Καλύδναι>· νσοι πλησίον όδου (Β 677)
†<καλυδναον>· ρχαον, παλαιόν
†<καλυδναος>· ϊδωνεύς.

Scholia In Hesiodum, Scholia in theogoniam (scholia vetera)
Verse 913b, line 1

                                                  X⟧
<ν ϊδωνεύς:> τοτο περ τς σήψεως τν σπερ-
μάτων λέγει τι ἐὰν μ κάτω ποθάν, νω ο ζωογονεται.

Όμως στον Πρόκλο, Σχόλια στον Κρατύλο, 163, 2

δ τρίτος τριαδικς
Ζεύς τε καταχθόνιος κα
  Πλούτων κα ιδης.

Ο Αδης λοιπόν ή Πλούτων σώζετε ως Α(ι)δονεύς ακόμα και σήμερα. Είναι πόλη της Σικελίας κοντά στην σημερινή ευρύτερη περιοχή της Εnna
Εντός λοιπόν στην Εννα- στο κέντρο της Σικελίας  υπάρχει η πόλη Aidone – Ονομα που προέρχετε από το αρχαίο ελληνικό ΑΙΔΩΝΕΥΣ  όνομα του Αδη-Πλούτωνα.

Παλαιότερες αναφορές- αναλυτικότερες- σε παλαιότερα κείμενα :

Ιερή στους Θεούς

Ζεὺς ἄρσην γένετο, Ζεὺς ἄμβροτος ἔπλετο νύμφη 

Σημήιον της Περιστεράς

ϊδωνεύς· θεός.

και οι Ορφικοί ύμνοι Δήμητρος και Περσεφόνης


Alcmaeonis, Alcmaeonis (fragmenta)
Fragment 3, line 1

πότνια Γ, Ζαγρε τε θεν πανυπέρτατε πάντων  
 
Ζαγρες, ως, , son of Zeus and Persephone, slain by the Titans and resuscitated as Dionysus, πτνια γ, Ζαγρε τε θεν πανυπρτατε πντων Alcmaeonis Fr.3 (EGFp.77), cf. E.Fr.472.11 (anap.), Call.Fr. 171, Nonn.D.10.294; identified with ιδης by A.Fr.228. (Glossed by μεγλως γρεων Et.Gud.227.37.)

ζγρα, , and Dim. ζγριον, τ, a term of abuse, Timostr.4

Etymologicum Gudianum, Etymologicum Gudianum (άλιονζειαί)
Alphabetic entry zeta, page 578, line 8

Ζαγρεύς>· μεγάλως γρεύων, ς “πότνια Γ, Ζαγρε τε θεν
πανυπέρτατε πάντων” τν λκμαιονίδα γράψας φη <fr. 3 Kinkel>.
τινς δ τν Ζαγρέα υἱὸν ιδου φασίν, ς Ασχύλος ν Σισύφ <fr.
228 Nauck2> “Ζαγρε τε νν μοι κα πολυξέν χαίρειν”· ν δ Α-
γυπτίοις <fr. 5 Nauck2> οτως ατν τν Πλούτωνα καλε “τν γραον,
τν πολυξενώτατον, τν Δία τν κεκμηκότων”. 
 <Ζάθεος>· μέγα[ς] θαυμαστός· παρ τ <ζα> πιτατικν μόριον κα τ
θεός <ζάθεος> κα ζαθέα κα ωνικ τροπ το <α> ες <η> ζαθέη.  

Μετά τις παραπάνω επισημάνσεις που τις θεωρώ βασικές περνάω στα κείμενα με τις αναφορές περί του Πρώτου Διονύσου Ζαγρέα.

Ο Διόνυσος, ο Βάκχος, ο Ζαγρεύς, ο Πρωτόγονος, ο Διφυής, ο Δικέρατος, ο Δίμορφος, ο Κισσοστολισμένος, ο Ταυρόμορφος, ο Αγνός, ο Ωμοφάγος, ο Τριπλογεννημένος... 

Αμέτρητα τα προσωνύμια του θεού, πρωτόγονη η λατρεία γι αυτόν τον αλλόκοτο θεό,  όμως ποιος ήταν ο Ζαγρέας (Ζαγρεύς);

Θεωρείται ότι ήταν ο υιός του Διός, ο οποίος γεννήθηκε από την Περσεφόνη και τον μεταμορφωμένο σε φίδι-δράκοντα Δία. Η δίκερος κόρη  Περσεφόνη  κληρονομεί  τα κέρατα στον υιό  Ζαγρέα. Ο Ζαγρεύς από μόνος του διόρζεται  βασιλιάς των θεών και ο Δίας  του έδωσε για λίγο το σκήπτρο του, τον  κεραυνό αλλά και τον έλεγχο της βροχής. Και όπως οι Κουρήτες φύλαξαν τον Δία όταν εκείνος ήταν βρέφος, έτσι φύλαξαν και τον Ζαγρέα με την πρόσθετη βοήθεια του Απόλλωνα.


Nonnus Epic., Dionysiaca
Book 6, line 165

παρθένε Περσεφόνεια, σ δ' ο γάμον ερες λύξαι,
λλ δρακοντείοισιν νυμφεύθης μεναίοις,  
Ζες τε πουλυέλικτος μειβομένοιο προσώπου
νυμφίος μερόεντι δράκων κυκλούμενος λκ
ες μυχν ρφναίοιο διέστιχε παρθενενος,
σείων δαυλ γένεια· παρισταμένων δ θυρέτρ
ενασεν σοτύπων πεφοβημένον μμα δρακόντων ....
κα γαμίαις γενύεσσι δέμας λιχμάζετο κούρης
μείλιχος. αθερίων δ δρακοντείων μεναίων
Περσεφόνης γονόεντι τόκ κυμαίνετο γαστήρ,
Ζαγρέα γειναμένη, κερόεν βρέφος, ς Δις δρης
μονος πουρανίης πεβήσατο, χειρ δ βαι
στεροπν λέλιζε· νεηγενέος δ φορος
νηπιάχοις παλάμσιν λαφρίζοντο κεραυνοί.
 οδ Δις θρόνον εχεν π χρόνον· λλά γύψ
κερδαλέ χρισθέντες πίκλοπα κύκλα προσώπου
δαίμονος στόργοιο χόλ βαρυμήνιος ρης
Ταρταρί Τιτνες δηλήσαντο μαχαίρ
ντιτύπ νόθον εδος πιπεύοντα κατόπτρ.
νθα διχαζομένων μελέων Τιτνι σιδήρ
τέρμα βίου Διόνυσος χων παλινάγρετον ρχν
λλοφυς μορφοτο πολυσπερς εδος μείβων,  
π μν τε Κρονίδης δόλιος νέος αγίδα σείων,
π δ γέρων βαρύγουνος τε Κρόνος μβρον άλλων·
λλοτε ποικιλόμορφον ην βρέφος, λλοτε κούρ
εκελος οστρηθέντι, νέον δέ ο νθος ούλων
κροκελαινιόωντα κατέγραφε κύκλα προσώπου·
π δ χόλ δασπλτι λέων μιμηλς άλλων
φρικαλέον βρύχημα σεσηρότι μαίνετο λαιμ,
ρθώσας πυκινσι κατάσκιον αχένα χαίταις,
μφελελιζομέν λασιότριχος ψόθι νώτου
ατομάτ μάστιγι περιστίζων δέμας ορ.
νθα λεοντείοιο λιπν νδαλμα προσώπου
ψιλόφ χρεμετισμν μοίιον βρεμεν ππ
ζυγι, γαρον δόντα μετοχμάζοντι χαλινο,
κα πολι λεύκαινε περιτρίβων γένυν φρ·
λλοτε οιζήεντα χέων συριγμν πήνης
μφιλαφς φολίδεσσι δράκων λέλικτο κεράστης,
γλσσαν χων προβλτα κεχηνότος νθερενος,
κα βλοσυρ Τιτνος πεσκίρτησε καρήν
ρμον χιδνήεντα περίπλοκον αχένι δήσας·
κα δέμας ρπηστρος ειδίνητον άσσας
τίγρις ην, στίξας δέμας αόλον· λλοτε ταύρ
σοφυής, στομάτων δ νόθον μυκηθμν άλλων
θηγαλέ Τιτνας νεστυφέλιξε κεραί.  
κα ψυχς προμάχιζεν, ως ζηλήμονι λαιμ
τρηχαλέον μύκημα δι' έρος βρεμεν ρη,
μητρυι βαρύμηνις, σοφθόγγ δ θεαίν
αθέριον κελάδημα πύλαι κανάχιζον λύμπου,
κα θρασς κλασε ταρος· μοιβαί δ φονες
ταυροφυ Διόνυσον μιστύλλοντο μαχαίρῃ….
 


Παρθένα, Περσεφόνη, εσύ δεν μπόρεσες ν' αποφυγείς το γάμο,
 αλλά παντρεύτηκες με δρακόντειο γάμο,
  όταν ο Δίας ο πολυμήχανος αλλάζοντας όψη σα δράκοντας εραστής,
αναδιπλώνοντας με πόθο την ουρά του, μπήκε στο βάθος του σκοτεινού παρθενικού θαλάμου σείοντας τα πυκνά γένια του.
Αφού υπνώτισε τους όμοιους παραστάτες της πύλης,
με σαγόνια όλο πόθο έγλειφε το κορμί  της γλυκιάς κόρης.
Από το γάμο με τον ουράνιο δράκοντα,
 φούσκωσε η κοιλιά της Περσεφόνης
με καρπερή   γέννα  γέννησε το Ζαγρέα,
 βρέφος με κέρατα, που μόνος στου  Δία ανέβηκε τον ουράνιο θρόνο.
 Με το μικρό χέρι του κουνούσε την αστραπή,
αν και νεογέννητο βρέφος,
σήκωνε με τα νηπιακά του χέρια τους κεραυνούς.
Ούτε πολύ χρόνο κάθισε στο θρόνο του Δία.
Οι Τιτάνες  τον κατάσφαξαν μ' ένα μαχαίρι από τα Τάρταρα
Ενώ  κοίταζε το ψεύτικη μορφή του σε αντικρινό κάτοπτρο,
αφού τον έχρισαν με δολερό γυψο
 και μασκάρεψαν  τα πρόσωπά τους,
από την άσπλαχνη οργή της της οργισμένης θεάς Ήρας.
Όταν διχάστηκαν τα μέλη του από το μαχαίρι των Τιτάνων,
μετά το θάνατο του, ξαναγεννήθηκε ως ο Διόνυσος
παίρνοντας άλλη μορφή, ενώ έπαιρνε συχνά  πολλές μορφές.
Πότε σαν νέος πανούργος Δίας, που έσειε την αιγίδα του,
πότε  σα γέρος Κρόνος με βαρύ βάδισμα, που έφερνε τη βροχή.
Αλλοτε ήταν βρέφος με ποικίλες μορφές, άλλοτε όμοιος με ζωηρό κούρο,
του οποίου το πρόσωπο είχε μό­λις μαυρίσει από τα νεοανθισμένα γένια.
 Αλλοτε όμοιος με λιοντάρι που επιτίθονταν
με φοβερή οργή έβγαζε φρι­κτό βρυχηθμό από το λαιμό του,
όρθωνε τον αυχένα του, που το σκίαζε πυκνή χαίτη, ενώ στη δασύτριχη ράχη του αμφιταλαντευόταν η ουρά, χτυπώντας το σώμα σαν αυτό­ματο μαστίγιο.
 Έπειτα, παρατώντας το λιονταρίσιο ομοί­ωμα του προσώπου,
χλιμίντριζε όμοια με άλογο περήφα­νο, ανυπότακτο,
που του υποτάσσουν το γαύρο δόντι στο χαλινάρι και γεμίζει με λευκούς αφρούς το σαγόνι του, καθώς τρίβεται με το λουρί. Αλλοτε χύνοντας δυνατό σφύριγμα από τα σαγόνια, σα δράκοντας με κέρατα κα­λυμμένος με φολίδες, κινούνταν, προβάλλοντας τη γλώσ­σα του από το ανοιχτό του στόμα και πηδούσε πάνω στο βλοσυρό κεφάλι του Τιτάνα τυλίγοντας με το περίπλοκο φιδίσιο σχοινί τον αυχένα. Και αφήνοντας το αεικίνητο κορμί, που έρπει, γινόταν τίγρης,  με κατάστικτο το δέρμα. Αλλοτε όμοιος με ταύρο, βγάζοντας ψεύτικο μούγκρισμα από το στόμα,
τρυπούσε τους Τιτάνες με μυτερά κέρατα. Και με την ψυχή του μπροστά ορμούσε, μέχρι που ακού­στηκε τρομαχτικό μούγκρισ|αα από το φθονερό λαιμό της Ήρας, της οργισμένης μητριάς και έκαναν πάταγο με ου­ράνιο ήχο, ισοδύναμο της θξάς, οι Ολύμπιες πύλες και ο θρασύς ταύρος κούρνιασε. Με διαδοχικές μαχαιριές κομμάτιασαν με το μαχαίρι τον ταυρόμορφο Διονυσο….

συνεχίζετε ....

2 σχόλια:

  1. Μπορείς αν θέλεις να αντικαταστήσεις τη δεύτερη φωτογραφία της ανάρτησής σου με μία ευκρινέστερη που βρίσκεται εδώ:

    http://it.wikipedia.org/wiki/File:Jupiter-and-olympia-1178.jpg

    ή αν την αναζητήσεις, στο κάτω μέρος της σελίδας, εδώ:

    http://marinni.livejournal.com/669557.html?thread=10680181


    Καλό βράδυ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Οντως είναι πιο καθαρή

    ευχαριστώ

    ΑπάντησηΔιαγραφή