κώνοι οι στρόβιλοι και οι θύρσοι

 Athenaeus Soph., Deipnosophistae
Book 11, Kaibel paragraph 109, line 25

 Διονύσιος δὲ ὁ τοῦ Τρύφωνός φησιν· τὸν ψυγέα ἐκάλουν οἱ ἀρχαῖοι δῖνον.

Δίνος και ο ψυγέας ή ο ψυγεύς … αυτός που ψύχει … και παγώνει τις ψυχές ή μήπως  αυτός που δίδει την ψυχή, πνοή και την ανα-πνοή της ζωής !!!

Ψυχή  εκ του ψύχω δηλαδή πνέω, φυσώ, ανα-πνέω, αερίζω, στεγνώνω, ψύχω, κρυώνω, ψυχραίνω, δροσίζω. Ψύχωσις ή εμ-ψύχωσις αλλά και η ανα-ζωογόνηση

Ψυχή αρχικώς η πνοή του αέρος, όλα τα εν ζωή όντα αναπνέουν, έχουμε το φαινόμενο της αναπνοής και τη ζωτική δύναμη κάθε έμβιου οργανισμού. Παρ’ Ομηρω τα δύο συστατικά στο σώμα του ζώντος ανθρώπου θεωρούνται η ψυχή και ο θυμός, και από μέν του θυμού εντοπισμένου εις το ήτορ (καρδιά) ή εις τα φρένας (διάφραγμα) εξαρτώνται δε απ΄αυτά η διανόησις, οι αισθήσεις και οι ενέργειες, της δε ψυχής δεν διαφαίνεται κέντρο ή εκδήλωσης αλλά μόνο ως πόρος εκφυγής αυτής από την στιγμή του θανάτου, εξερχομένης ως πνοής εκ του έρκους των οδόντων ή εκ πληγής μετά του εκρέοντος αίματος…

Ο Αθανάσιος ο Μέγας δηλώνει ότι η ψυχή ως έργο, μελημά της εχει «της την ψυχής προσηγορία τον λόγο, την εκδήλωση, την προσρηση τον λόγο που αποδίδει την τιμή ή την φιλία, την επωνυμία και το όνομα,  του να ψύχειν (δροσίζοντας, δίδοντας πνοή, ανά-πνοή) γάρ το  ζωοποιείν δηλαδή ζωογονεί(γεννά και δίδει ζωή) και να ζωντανεύει …

Athanasius Theol., Liber de definitionibus [Sp.]
Volume 28, page 544, line 30

καὶ ἡ ψυχὴ δὲ ἐκ τῆς οἰκείας ἐνεργείας ἔχει τὴν τῆς ψυχῆς προσηγορίαν· ψύχειν γὰρ τὸ ζωοποιεῖν λέγεται· διὰ τοῦτο ἐκ τῆς ζωοποιοῦ ἐνεργείας ψυχὴ λέγεται, διὰ τὸ σῶμα ζωοποιεῖν·

Aristophanes Comic., Nubes (Νεφέλες )
Line 381

{Σω.} ἥκιστ', ἀλλ' αἰθέριος δῖνος.

{Στ.} Δῖνος; τουτί μ' ἐλελήθει,

ὁ Ζεὺς οὐκ ὤν, ἀλλ' ἀντ' αὐτοῦ Δῖνος νυνὶ βασιλεύων.

ἀτὰρ οὐδέν πω περὶ τοῦ πατάγου καὶ τῆς βροντῆς μ' ἐδίδαξας.

Και ο Αριστοφάνη στις  Νεφέλες αναφέρει, μέσω του E-Σωκράτη, αφου αμφισβητεί την ύπαρξη του Θεού-Διός θεωρεί ότι τα σύννεφα-Νεφέλες κινούνται και βροντούν και φέρνουν βροχή όχι χάριν του Διός αλλά  δια μέσου του ΑΙΘΕΡΙΟΥ ΔΙΝΟΥ…

 Βασιλεύει αντί του Διός ο ΑΙΘΕΡΙΟΣ ΔΙΝΟΣ…η ΔΙΝΗ του ΑΙΘΕΡΑ… η δίνη του άυλου, του αέρινου, του ουράνιου, του αιθέριου…Μα ταυτόχρονα ο δίνος φέρνει και την σκοτοδίνη, την σκοτεινή όψη της ζαλης, αλλα και της σκοτεινης και φουσκωμένης από το πάθος ψυχής…Ο μέγας και θείος γνόφος  ή δνόφος - σανσρ. ksapa = νύχτα δηλαδή το θεοσκόταδο

Galenus Med., In Hippocratis de victu acutorum commentaria iv
Kühn volume 15, page 804, line 4

 Ὅταν ἡ κεφαλὴ περιφέρεσθαι φαντάζηται, <δῖνος3> ὀνομάζεται τὸ πάθος, ὅταν δὲ καὶ σκοτώδης ἡ ὄψις ἅμα τῷδε φαίνηται, ‘σκοτόδινος’ καλεῖται καὶ γίνεται διὰ κίνησιν ἄτακτον φυσώδους πνεύματος ἢ κατὰ τὴν κεφαλὴν ἔχοντος τοπικὴν γένεσιν ἢ κάτωθεν ἀναφερομένου.

Ενώ ο Γαληνός ονομάζει δίνο το πάθος και την σκοτοδίνη ή στην σκοτώδη όψη που προκαλείτε από την άτακτη κίνηση ζωηρού πνεύματος – πνοής, ψυχής …

Άλλη σημασία της λέξεως δίνος είναι ο τόρνος,. Ο τόρνος, ακόμα και σήμερα, η μηχανή που χρησιμοποιείται για τη μορφοποίηση ενός κομματιού μετάλλου, ξύλου, άλλων υλικών, μεσω της σύσφιξή του σε συσκευή συγκράτησης και με την περιστροφή του κάτω από ισχύ κατάλληλου εργαλείου κοπής για περιστροφή, διάτρηση, διαμόρφωση πρόσοψης, κατασκευή σπειρώματος κλπ.

Orion Gramm., Etymologicum
Alphabetic letter delta, page 44, line 2

<Δινατή>· περιφερὴς, ἐοικυῖα ἀδίνῳ, ὅ ἐστι τόρνῳ
δῖνος δὲ ὁ τόρνος, παρὰ τὸ δονεῖσθαι καὶ κολοῦσθαι.

Alphabetic letter delta, page 510, line 9

<Δῖνος>. ἡ συστροφὴ, ἡ περιφέρεια, ὁ τόρνος.

Pseudo-Zonaras Lexicogr., Lexicon
Alphabetic letter delta, page 520, line 22

 καὶ δῖνος εἶδος ὀρχήσεως, καὶ εἶδος ποτηρίου,  παρὰ τὸ δινοῦσθαι. . λέγεται δὲ καὶ ἀρσενικῶς ὁ  δῖνος. καὶ δίνη τὰ ῥεύματα καὶ ἡ συστροφή

Anonymi Lexeis Rhetoricae, Ῥητορικαὶ λέξεις
Entry 136, line 1

<δῖνος>: συστροφὴ ἀνέμου
<κλόνος>: συστροφή (το κούνημα, η σφοδρή κίνηση, ο αναβρασμός, η διαλευση, ο ορυμαγδός, η οχλοβοή, ο σάλος, ο σαματάς )

Eustathius Philol., Scr. Eccl., Commentarii ad Homeri Odysseam
Volume 1, page 351, line 29

Τὸ δὲ δίνεον ἐκτείνει τὴν ἄρχουσαν καθὰ καὶ ὁ δῖνος ἤτοι ὁ τόρνος. δὶς

δὲ διὰ τὸ καίριον ἡ λέξις ἐνταῦθα κεῖται τοῦ δινεῖν. ὅτι δέ ποτε ταυτὸν δῖνος καὶ ῥόμβος καὶ κῶνος, δηλοῖ ὁ γράψας. ῥόμβος, ἐστὶ κῶνος. δῖνος. ὡς δὲ καὶ κατὰ τρίτην συζυγίαν ἐστὶ δινῶ δινώσω, ἡ δινωτὴ δηλοῖ ἀσπίς

Βλέπε και Δίνος δε βασιλεύει...

ψύχειν γὰρ τὸ ζωοποιεῖν

Άλλες ερμηνείες του ως ρόμβος ή ρύμβος και ρόπτρον  δηλ. ο ρυθμός που παράγεται από το χτύπημα κροτάλων ή τυμπάνου αλλα και ο κώνος.

Hesychius Lexicogr., Lexicon (Α – Ο)
Alphabetic letter gamma, entry 726, line 1

<γνόφεον>· μέλαν

*<γνόφος>· συννέφεια. δῖνος. ἄνεμος. vgAS ἀχλύς s σκοτομηνία καμφθῆναι ...

<ῥόμβος>· ψόφος. στρόφος. ἦχος. δῖνος. κῶνος.

<ῥόμβῳ>· περιφορᾷ, κινήσει …

<ῥύμβος>· δῖνος
<ῥύμη>· ὁρμή

Etymologicum Gudianum, Etymologicum Gudianum (ἀάλιον – ζειαί)
Alphabetic entry delta, page 366, line 1

 {Φωτίου} <Δῖναι> <Jo. Damasc. Canon. iamb. 2, 59>· ποταμῶν εἰσιν τὰ

μεσώτατα, ἔνθα τὸ ῥόθιον τοῦ ποταμοῦ ἐκ τῶν μερῶν εἰς μέσον συνα-

γόμενον σταχυωδῶς ὡς ἀπὸ τῆς περιδινήσεως δῖνα ἢ δίνη κέκληται…

 <Δίνη> καὶ <Δῖνος>· εἰς τὸ Εὐδίνητον καὶ Ἰλιγγιῶ.

 <Δινῶ> <Γ 378>· ἐκ τοῦ δίνη.

 <Δινωτοῖσι> <Γ 391>· πεποικιλμένοις, τετορνευμένοις. ἡ εὐθεῖα

δινωτόν· δινωτός τὸ ἀρσενικόν. ἐκ τοῦ δινῶ, τοῦτο ἐκ τοῦ δῖνος·

Scholia In Aristophanem, Scholia in nubes (scholia vetera)
Argumentum-dramatis personae-scholion sch nub, verse 380a, line 1

αἰθέριος δῖνος> E: καὶ τοῦτο ἐθρυλεῖτο παρὰ τοῖς φυσικοῖς. E

<αἰθέριος δῖνος> R: ἡ περιδίνησις ἡ αἰθερία. RVE ταῦτα δὲ ἐκ

τῶν ἀναξαγορείων λαμβάνει. VE δῖνος] συστροφή. EM  

<ἀλλ' ἀντ' αὐτοῦ> E <Δῖνος> EM: ἐγγύθεν ἔλαβεν ἀπὸ τοῦ Διός, ὥσπερ

εἰ ἔλεγε μὴ βασιλεύειν τὸν Δία, ἀλλὰ Δῖνον. οὐχ ὅτι τὴν δίνησιν ὑποβάλλων

ἐκ τούτου <“Δῖνος”> εἶπεν, ἀλλὰ E κεραμεοῦν ἐστι βαθὺ ποτήριον, ὃ καλεῖται δῖνος

Thomas Magister Philol., Ecloga nominum et verborum Atticorum
Alphabetic letter delta, page 100, line 11

<Δῖνος> ἡ κύκλῳ στροφὴ, ἀφ' οὗ καὶ τὸ κύκλῳ στρεφόμενον σῶμα δῖνος, οἷον ὁ οὐρανός.

Hesychius Lexicogr., Lexicon (Α – Ο)
Alphabetic letter delta, entry 503, line 1

*<Δεῖμος>· Φόβος (Δ 440) rgA

*<δείμομεν>· οἰκοδομήσωμεν (Η 337) nΣ

<δεινά>· καταπληκτικά, φοβερά (Β 321)

*<δεῖναι>· αἱ τῶν ὑδάτων συστροφαί (gAS)

*<δείναις>· συστροφαῖς (Eur. Tro. 83) n

*<δείνας>· κινήσεις. ⌊τὰ κοιλώματα τῶν ὑδάτων (Iob 28,10 v. .) AShd

<δεινεύει>· κυκλεύει

<δεινεύειν>· βουλεύεσθαι κακά

*<δείνη>· συστροφή vgAS

<δεινὰ δέ>· φοβερὰ δέ (Soph. O. R. 1267)

<δεινήεντα>· περιστρεφόμενα. (Φ 206 ..) [φοβερά]

<δεῖνος>· τὸ περιστρεφόμενον

<δείνησιν>· κίνησιν. S συστροφήν...

<δεῖνος>· δείνησις. εἶδος δέους. φοβερά. καὶ εἶδος ἐκπόματος

 (Stratt. fr. 34 ..) καὶ ὄρχησις (Apolloph. fr. 1) ἢ δέους ἄξιος

<δεινός>· κακός. φοβερός. ἐστραμμένος. ⌊δυνατός *s ‖ πανοῦργος.<ἱκανός>. ἀκολάκευτος q. vgAS

...

a) *<δεινῶς>· πάνυ s b) *<<δείνωσις>>· σκότωσις. δεινότης Σ

*<δείνωσιν>· δύναμιν. vAS δεινότητα. συστροφήν gAShd

<δεινωτήν>· πεποικιλμένην ἐν κύκλῳ, ἢ τετορνευμένην, ἢ τὴν

 ἱμᾶσι διειλημμένην (Ν 407). χρῆται γὰρ Ὅμηρος ἐπὶ τῆς κοίτης τῇ λέξει (Γ 391)

O Δίνος ή Δείνος έχουν την ίδια και αυτή έννοια της δίνης, της συστροφής, της περιστροφής, της κίνησης του αιθέρος, της «ψύξης»,  του ρόμβου/ρύμβου, αλλα και του κυπέλλου/ποτηριού και του τόρνου. Ολες οι έννοιες έχουν αναλυθεί στα προηγούμενα κείμενα…

Ας περάσω σε αναφορές που επιφέρουν και  με οδηγούν σε μερικά ακόμα νέα συμ-περάσματα…

Δίνος ονομάζεται και το ποτήριον ή  κύπελλον. Ο δίνος είναι ο στρόβιλος ή ρούφουλας … η δίνη που έχει εγκλωβιστεί, αλλα και αυτή που προέρχεται μέσα απο ένα βαθύ ποτήρι ή ένα κύπελλο καθώς κερνούσαν …αφού πρώτα ειχαν ανα-μιξεί αλλα και ανακατέψει το κρασί. 

Το κύπελλον λοιπόν αλλά και το είδος ορχήσεως εκείνων των χορών, των πηδημάτων και της παντομίμας, σύμβολα αρχέτυπα, αιώνια που ζουν μέχρι σήμερα…

Και ο θεός του ποτηριού αλλά και της όρχησης και των χορών και της δίνης του μυαλού και του σώματος είναι ένας, ο Διόνυσος.

Ένα από τα εμβλήματα του ο καρπός της πιτύος…ο κώνος ή  το κοινό κουκουνάρι στην κορυφή των θύρσων…

Suda, Lexicon
Alphabetic letter sigma, entry 1211, line 1

<Στρόβιλος:> ἡ νῆσος. καὶ εἶδος ὀρχήσεως, καὶ ὁ τοῦ δένδρου καρπὸς τῆς πίτυος

<Στρόμβος:> ῥόμβος. ἀπὸ τοῦ περιστρέφεσθαι.

Αλλά και η ήμερη πεύκη ή πίτυς … στα λατινικά pinus (Pinus Pinea or Stone Pine), η  χαμαιπίτυς είδος  κοινής πεύκης.

<Scholia In Nicandrum, Scholia et glossae in Nicandri alexipharmaca (scholia vetera et recentiora) Scholion 548b, line 1

<ἠὲ χαμαιπίτυος> G¹>· ἢ τῆς χαμαιπίτυος,

<τοῦ βλαστοῦ μετὰ G^1X> <τῶν C> <κώνων· εἴσιν οὖν κῶνοι πίτυος G^1C> οἱ στρόβιλοι. συνεψήσας οὖν <φησι G^2X>

τοῦτο τοῖς φύλλοις <τῆς χαμαιπίτυος δίδου πιεῖν G^1C>.

<ἄλλως C>· <τῆς πίτυος τὰ φύλλα καὶ τοὺς κώνους ἀφεψήσαντα κελεύει τὸν χυλὸν διδόναι πιεῖν G^1C>· ὁμωνύμως <δὲ

G^1C> <λέγεται G^2X> ὁ καρπὸς <καὶ G^1C> ὁ στρόβιλος

καὶ ὁ κῶνος. <ἢ G^1C> τῆς χαμαιπίτυος, φησί, τῆς βλαστή-

μονος ἀναμεμιγμένως καθεψήσας τὰ φύλλα καὶ τοὺς κώνους,

ὅσους ἐθρέψατο ἡ πεύκη, τουτέστιν ὅλα ὁμοῦ σύμμικτα ἑψή-

σας <δίδου πιεῖν BRvAld> G^1X

<κώνοις>] καρποῖς· κῶνος λέγεται ὁ βοτρυοειδὴς τοῦ στροβίλου καρπός v

Scholia In Clementem Alexandrinum, Scholia in protrepticum et paedagogum (scholia recentiora partim sub auctore Aretha) Page 302, line 27

4, 12 κῶνος] κῶνοι οἱ στρόβιλοι καὶ οἱ θύρσοι, ὡς Διογενιανός.

 ῥόμβος δῖνος, κῶνος, ξυλήριον, οὗ ἐξῆπται τὸ σπαρτίον, καὶ ἐν ταῖςτελεταῖς ἐδονεῖτο, ἵνα ῥοιζῇ· τὸ δὲ αὐτὸ καὶ ῥύμβος ἐκαλεῖτο. οὕτω

Διογενιανός. ὅτι δὲ ῥόμβος καὶ ῥύμβος λέγεται, Ἀπολλώνιός φησινὁ Ῥόδιος

  ῥύμβῳ καὶ τυπάνῳ Ῥείην Φρύγες ἱλάσκονται.

 κῶνος καὶ ῥόμβος] εἴδη ὀρχήσεως.

Suda, Lexicon
Alphabetic letter kappa, entry 2279, line 1

<Κωνοφόροι:> θυρσοφόροι. κῶνος δὲ λέγεται ὁ βοτρυοειδὴς

τοῦ στροβίλου καρπός, ὃν ἔφερον αἱ γυναῖκες βαστάζουσαι ἐν ταῖς

τοῦ Διονύσου τελεταῖς, ἐπειδὴ ὅμοιον τῷ σχήματι τὸν κῶνον τῇ τοῦ

ἀνθρώπου καρδίᾳ,ἐπιστάτην δέ φασιν Ἕλληνες τῆς τῶν ἀνθρώπων

καρδίας τὸν Διόνυσον. οἰκείῳ οὖν τινι μυστηρίῳ τοῦτο ἐποίουν.

καὶ θύρσου χλοερὸν κωνοφόρον κάμακα.

Το κουκουνάρι με την διπλή σπείρα του και τη μορφική του διάταξη δεξιόστροφη αλλα και αριστερόστροφή.Σ ’ αυτόν τον καρπό υπάρχουν εμφανέστατα fractals που  θυμίζουν και στηρίζουν την χρυση αναλογία του αριθμού φ και την ακολουθία του Fibonacci …

Μια από τις πάμπολες εφαρμογές των μαθηματικών στην φύση

Κάθε κουκουνάρι αποτελείται από τα λεγόμενα βράκτια φύλλα (ψευδή φύλλα) τα οποία είναι τακτοποιημένα σε διάταξη ελίκων-σπειρών. ‘Οσο ωριμάζει και ξηραίνεται το κουκουνάρι, αναγνωρίζονται δεξιόστροφες και αριστερόστροφες σπείρες. Υπάρχουν κουκουνάρια (μικρού μεγέθους) που έχουν πάνω από τρεις σπείρες προς μία κατεύθυνση και πέντε προς την άλλη, ενώ στα μεσαίου μεγέθους πέντε είναι οι σπείρες προς μία κατεύθυνση και οκτώ στην άλλη. Ο αριθμός των σπειρών σε κάθε κατεύθυνση είναι δύο συνεχόμενοι αριθμοί της ακολουθίας Fibonacci.

Ωστόσο, η γεωμετρία του κουκουναριού, με τη διπλή σπείρα, μας δίνει τη χρυσή αναλογία φ. Οι δεξιόστροφες και αριστερόστροφες σπείρες του κουκουναριού εξασφαλίζουν την καλύτερη και ομοιόμορφη εκσφενδόνιση των σπερμάτων από τα ώριμα κουκουνάρια προς το γειτονικό έδαφος…

Συνεχίζετε…